In het Tweede Kamer debat over de circulaire economie op 15 februari beloofde staatssecretaris Heijnen (Infrastructuur & Milieu) te onderzoeken of het btw-tarief omlaag kan voor kringloopwinkels met een maatschappelijk doel. Op 11 maart kwam haar brief binnen bij de Tweede Kamer. Helaas redeneert staatssecretaris Heijnen daarin enkel vanuit gemak en de ‘BV Nederland’; de omschakeling naar een socialere en circulaire economie delft het onderspit. Als Nederland echt naar een circulaire en sociale economie wil toewerken, is een lager btw-tarief voor kringlooporganisaties namelijk een ‘no-brainer’.

Allereerst gaat de staatsecretaris in haar reactie niet in op het feit dat er sprake van opeenstapeling van btw-heffing bij kringloopwinkels. Er is namelijk al een keer btw betaald over het product, bij de eerste aanschaf. Dit is in strijd met het neutraliteitsbeginsel dat aan het Europese btw-stelsel ten grondslag ligt. 

BTW mag van Europa verlaagd worden voor sociale ondernemingen - en dat gebeurt ook

De staatssecretaris geeft aan dat bijvoorbeeld in België wél een verlaagd btw-tarief van 6% geldt, maar dat daar strikte voorwaarden aan verbonden zijn: het moet gaan om een erkende liefdadigheidsinstelling die actief is op het gebied van bijstand en sociale zekerheid. Ze doelt hier op de Richtlijn 2006/112/EG van de Raad. Die richtlijn geeft Europese lidstaten de ruimte om het btw-tarief voor kringlooporganisaties met een maatschappelijk doel te verlagen.

Dat is dan ook precies waarom BKN het verlaagde btw-tarief wil laten gelden voor kringlooporganisaties met een ANBI-status of het Keurmerk Kringloop Nederland®: dan weet je zeker dat het maatschappelijke organisaties zijn met een sociale doelstelling. De Europese commissie roept in het kader van de sociale economie nationale overheden ook op om voor sociale ondernemingen een verlaagd BTW tarief toe te passen.

In de EU zijn al verschillende landen waar organisaties die vergelijkbaar zijn met Nederlandse  kringloopwinkels met het BKN keurmerk of een ANBI-status, minder btw betalen over de verkoop van de tweedehands producten. Naast België kent bijvoorbeeld Oostenrijk een verlaging tot 10%, Denemarken tot 7%, Italië tot 5% en Frankrijk tot 0%. BKN ziet daarom niet in waarom dit in Nederland niet zou kunnen.

Afbakening is eenvoudig

De staatssecretaris geeft aan dat afbakening een probleem is wanneer maatschappelijke kringlopen anders worden behandeld. Maar volgens BKN is de afbakening hier niet zo ingewikkeld. Het is namelijk erg duidelijk welke kringloopwinkels een BKN-keurmerk hebben (zie de website www.kringloopnederland.nl) of een ANBI-status (de website van de Belastingdienst). Deze afbakening wordt bij andere wetgeving toegepast door het ministerie van Veiligheid en Justitie, juist omdat dit een heldere, transparante en controleerbare afbakening is.

Concurrentieverstoring: een vreemd argument

In haar brief draagt staatssecretaris Heijnen ook concurrentieverstoring aan als argument waarom btw-verlaging niet wenselijk is. Het gaat dan om concurrentie tussen liefdadigheidsinstellingen en commerciële partijen. Dat is hier een vreemd argument; de maatschappelijke baten van de kringlooporganisaties met ANBI status en BKN keurmerk worden namelijk buiten beschouwing gelaten.

BKN-leden alleen al leveren 17.000 lokale banen, voornamelijk aan mensen met een afstand tot de reguliere arbeidsmarkt. Dit helpt gemeentes bij hun sociale werkvoorzieningen. Daarnaast zijn ze erg belangrijk voor de circulaire economie, omdat ze alle producten die nog hergebruikt kunnen worden innemen (144 miljoen kilo waarmee 156 miljoen ton CO2 wordt bespaard). Om dit te zien als oneerlijke concurrentie moet je wel met een heel nauw economisch blikveld naar de samenleving kijken.

Btw is wél een doelmatig instrument

De staatssecretaris stelt dat consumenten niet per se meer gebruikte producten gaan kopen als de prijs met 21% daalt. Maar dat is ook niet het belangrijkste doel van deze maatregel. Het hoofddoel is: zorgen dat de maatschappelijke kringlooporganisaties 21% meer kunnen investeren in banen voor mensen die moeilijk hun weg naar de arbeidsmarkt vinden, in hergebruik, reparatie en upcycling.

Drempels wegnemen voor de consument

De staatssecretaris ziet in de vragen over het btw-tarief vooral een oproep om het voor consumenten aantrekkelijker te maken om hun spullen langer te gebruiken, minder snel af te danken, en vaker een tweedehands artikel te kopen. Maar volgens BKN vergeet ze dan de sociale component. Via btw-verlaging kunnen meer mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan een waardevolle lokale baan komen en kan lokaal hergebruik van spullen stijgen. Daarnaast kan het zorgen voor meer reparatie en upcycling van producten. Dit zijn relatief dure handelingen die sneller ‘uit kunnen’ als de btw bij de kringloop omlaag gaat.

Als staatssecretaris Heijnen écht drempels voor de consument wil weghalen, zoals ze zegt, moet ze een systeemverandering in gang zetten. Zoals ze vandaag zei op de Nationale conferentie circulaire economie zitten we nu nog in een lineaire economie en moet de overheid ondersteunen en helpen om het makkelijker te maken circulaire te opereren. Het belastingstelsel is ook op de lineaire economie ingericht; die moet toekomstgericht worden, willen we naar een circulaire economie gaan toe bewegen.

Voer de motie van ChristenUnie en PvdD uit!

De ChristenUnie heeft op 13 maart samen met PvdD in een motie het kabinet opgeroepen om de voor- en nadelen van een btw-verlaging verder uit te werken, samen met de kringloopsector. Dit zou volgens BKN een mooie start zijn, waarover zij graag met het kabinet in gesprek gaat. Helaas raadde staatssecretaris Heijnen deze motie af. Volgende week dinsdag is de stemming; BKN wacht hoopvol op de uitslag!